ދުނިޔޭގެ ކޮންމެ ބަޔަކުވެސް އެބައެއްގެ ބަހާއި ސަގާފަތް ދިރުވައި އާލާކުރުމަށްޓަކައި ޚާއްސަ ދުވަސްތައް ފާހަގަކުރެއެވެ. ދިވެހިރާއްޖެއަށް ބަލާއިރު، ދިވެހި ބަހާއި އަދަބިއްޔާތަށް ލިޔުންތެރިން ކޮށްދެއްވާފައިވާ އަގުނުކުރެވޭނެ ޚިދުމަތްތަކުގެ އަގުވަޒަންކުރުމުގެ ގޮތުން، ކޮންމެ އަހަރެއްގެ ޖުލައި މަހުގެ އަށް ވަނަ ދުވަހަކީ "ދިވެހި ލިޔުންތެރިންގެ ދުވަހުގެ"  ގޮތުގައި ފާހަގަކުރަމުން އާދެއެވެ. މި ދުވަސް ނިސްބަތްވަނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެންމެ ފުރަތަމަ މަޖައްލާގެ ގޮތުގައި ފާހަގަކުރެވޭ "އަލްއިސްލާހު" މަޖައްލާ، މުހައްމަދު އަމީން ދޮށިމޭނާ ކިލެގެފާނު ނެރުއްވި ދުވަހަށެވެ.  

އަލްއިސްލާހު މަޖައްލާގެ ސަބަބުން ދިވެހި ބަހުން އާންމު ރައްޔިތުންނަށް ޚަބަރާއި މައުލޫމާތު ފޯރުކޮށްދިނުމުގެ އާ ދޮރެއް ހުޅުވިގެން ދިޔައެވެ. މިއީ ހަމައެކަނި މަޖައްލާއެއް ނެރުމެއް ނޫނެވެ؛ މިއީ ދިވެހި މުޖުތަމަޢަށް ލިޔުމުގެ ސަގާފަތް އިތުރަށް ބަދަހިކޮށްދިން، ޚިޔާލުފާޅުކުރުމުގެ މިނިވަންކަމަށް މަގުފަހިކޮށްދިން، އަދި ދިވެހި ބަހުގެ އަދަބީ މުއްސަނދިކަމަށް އިތުރު ފުރާނައެއް އެޅުނު ތާރީޚީ މުހިންމު ފިޔަވަޅެކެވެ.

ދިވެހި ލިޔުންތެރިންގެ ދުވަސް ފާހަގަކުރުމުގެ މައިގަނޑު މަގްސަދަކީ، ދިވެހި ބަހާއި އަދަބިއްޔާތު ކުރިއެރުވުމަށްޓަކައި ލިޔުންތެރިން ކުރައްވާފައިވާ މަސައްކަތްތަކުގެ އަގު ވަޒަންކުރުމާއި، އާ ލިޔުންތެރިން އުފެއްދުމަށް ހިތްވަރުދިނުމެވެ. އަދި ލިޔުންތެރިކަމުގެ މުހިންމުކަން ރައްޔިތުންނަށް ހަނދާންކޮށްދީ، ލިޔުމަށް ޝައުގުވެރިކަން އިތުރުކުރުމެވެ. ލިޔުންތެރިކަމަކީ ބަހެއް ދިރުވައި، ސަގާފަތެއް ރައްކާތެރިކޮށް، މުޖުތަމަޢަށް ހޭލުންތެރިކަން ގެނެސްދޭނެ އެންމެ މުހިންމު ވަސީލަތެވެ. ބަހަކީ އެގައުމެއްގެ އުއްމީދުތަކާއި، ހުވަފެންތަކާއި، ފިކުރުތައް ހާމަކުރާ ރޫހެވެ. ލިޔުންތެރިކަމުގެ ސަބަބުން މި ރޫހު ދިރުވައި، އެއް ޖީލުން އަނެއް ޖީލަށް ދިވެހިވަންތަކަން ފޯރުކޮށްދިނުމުގެ މަގު ފަހިވެއެވެ. ލިޔުންތަކުގެ ތެރެއިން ދިވެހި ތާރީޚާއި، އާދަކާދައާއި، ދިވެހި މުސްލިމް މުޖުތަމަޢުގެ އަގުތައް ދިރުވިގެންދެއެވެ. މި ދުވަހަކީ، ލިޔުންތެރިކަމަށް ޝުކުރުވެރިވުމުގެ އިތުރުން، ދިވެހި ބަހުގެ ރީތިކަމާއި، މުއްސަނދިކަން ފެނިގެންދާ ފަށުވި ލިޔުންތައް އުފެއްދުމަށް އަޅުގަނޑުމެން އެންމެންނަށް ހިތްވަރު ލިބިގަންނަންވީ ދުވަހެކެވެ.

ދިވެހި ލިޔުންތެރިކަމުގެ ތާރީޚަށް ބަލާއިރު، މި ތާރީޚަކީ ދިގު އަދި އެހާމެ މުއްސަނދި ތާރީޚެއް ފާހަގަކުރެވެއެވެ. ތާރީޚު ދިރާސާކުރެއްވި ނަސީމާ މުހައްމަދު ބަޔާންކުރައްވާފައިވާ ގޮތުގައި ދިވެހިރާއްޖޭން އެންމެ ގިނަދުވަސްވީ ލިޔުމެއް ފެނިފައިވަނީ މީލާދީން ނުވަވަނަ ޤަރުނުގެ ދުވަސްވަރެއްގައި ޕްރޯޓޯ- ނާގަރީ އަކުރަކުން ލިޔެފައިވާ ލިޔުމެކެވެ. ހަމަމިއާއެކު ރާއްޖެއިން އެންމެދުވަސްވީ ލިޔުމަކަށް ފެންނަން އޮތް އިސްދޫ ލޯމާފާނުވެސް އޮތީ ނާގަރީ އަކުރުންކަމަށް ލިޔުންތެރިޔާ އަހުމަދު ޝަފީގު ބަޔާންކުރައްވާފައިވެއެވެ.

ލިޔުންތެރިކަމުގައި ދިވެހިން ބޭނުންކުރި އެއްމެ ދުވަސްވީ އަކުރަކީ އެވޭލާ އަކުރެވެ. އެވޭލާ އަކުރުގެ އެއްމެ ދުވަސްވީ ލިޔުމަކަށް ފެންނަންއޮތީ 1194މ ވަނަ އަހަރު ދިނެއި ކަލަމިންޖާގެ ރަސްކަމުގައި ފެނުނު އިސްދޫ ލޯމާފާނެވެ. އެވޭލާ އަކުރު އުފެދިފައިވަނީ ސާންސްކްރިތް އަކުރާއި އޭލޫ އަކުރާ ދްރެވީދިއަން އަކުރު އެކުވެގެންނެވެ. ދިވެސް އަކުރު އުފެދުމަށްފަހު ދުއިސައްތަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި އެވޭލާ އަކުރު އުވިގެން ގޮސްފައިވެއެވެ.

އެވޭލާ އަކުރަށްފަހު ދިވެހިން ލިޔެކިޔުމުގައި ބޭނުންކުރަމުން އައިސްފައިވަނީ ދިވެސް އަކުރެވެ. އަހުމަދު ޝަފީގު ހާމަކުރައްވާފައިވާ ގޮތުގައި އެވޭލާ އަކުރު އުވިދިއުމައްފަހު ދިވެހިން ބޭނުންކުރަމުން އައީ ދިވެސް އަކުރެވެ. ދިވެސް އަކުރުގެ އެންމެ ދުވަސްވީ ލިޔުމެއް ފެންނަންއޮތީ މީލާދީން 1356ވަނަ އަހަރުގައެވެ. އެއީ ރެހެދި ޚަދީޖާގެ ވެރިކަމުގެ 16ވަނަ އަހަރު ފެނުނު ބޮޑުގަލުމިސްކިތު ލޯމާފާނުންނެވެ  އެހެންކަމުން 12 ވަނަ ޤަރުނުގެ ފަހުން 200 އަހަރުތެރޭގައި އެވޭލާ އަކުރު ތަރައްޤީ ވަމުންގޮސް ދިވެސް އަކުރަށް ބަދަލުވީއެވެ. މީގެއިތުރުން ދިވެސް އަކުރުން ލިޔެފައިއޮތް އެއްމެ ގިނަދުވަސްވީ ރަސްމީ ލިޔުމަކީ މީލާދީން 1705 ގައި ލިޔެފައިވާކަމަށް ފެނުނު ވަޤްފު ފަތްކޮޅެވެ. ހަމަމިއާއެކު ދިވެސް އަކުރުގެ ލިޔުންތަށް ފެނިފައިވަނީ 1778 ހިސާބަށެވެ. އޭގެފަހުން ފެންނަންހުރީ ތާނައަކުރުގެ ލިޔުންތަކެވެ.

ތާނައަކުރަކީ ދިވެހިން ލިޔެކިޔުމުގައި ދިވެސް އަކުރުގެފަހުން ބޭނުންކުރަމުން އައިސްފައިވާ އަކުރެވެ. ދިވެހިން ލިޔެކިޔުމުގައި ބޭނުންކުރި ތާނަ އަކުރު އުފެދިފައިވާނީ ރާއްޖެ އިސްލާމްވީފަހުން ކަމަށާ މިއަކުރު ލިޔެއުޅެނީ ކަނާއަތުން ވާތަށް ކަމަށް މުހައްމަދު އިބުރާހިމް ހާމަކުރައްވާފައިވެއެވެ. އަހުމަދު ޝަފީޤު ބަޔާންކުރައްވާގޮތުގައި ތާނައަކުރުގެ އެންމެ ދުވަސްވީ ލިޔުމެއް ފެނިފައިވަނީ މީލާދީން 1600 އަހަރާ ހިސާބުގައެވެ. 

ތާނަ އަކުރު އީޖާދުވުމަށްފަހު ދިވެހި ލިޔުންތެރިކަމަށް އިންގިލާބީ ބަދަލެއް އައިސް، ދިވެހި ބަހުން ލިޔެކިޔުންތައް ލިޔެ، ދަސްކުރުމަށް ފަސޭހަވެގެން ދިޔައެވެ. ތާނަ އަކުރަކީ ދިވެހި ލިޔުންތެރިކަމުގެ އުފަންދުވަސް ކަމުގައި ވެސް ބުނެވިދާނެއެވެ. މި އަކުރު އީޖާދުވުމުން ޢިލްމު ފެތުރުމުގެ މަގު ފަހިވެ، ދިވެހި ބަހުން ދީނީ، ތާރީޚީ، އަދި އަދަބީ އެތައް ލިޔުމެއް އުފެދިގެން ދިޔައެވެ. އޭގެފަހުން ޚަބަރުފަތުރާ ވަސީލަތްތަކާއި ޗާޕުކުރުމުގެ މަސައްކަތް ރާއްޖެއަށް ތައާރަފުވުމާއެކު، ވާހަކަ، ޅެން، މަޒުމޫން، ތާރީޚް އަދި ދީނީ ފޮތްތައް ލިޔެ، ޝާއިޢުކުރުން އިތުރުވެގެން ދިޔައެވެ. މިގޮތުން ދިވެހި އަދަބިއްޔާތު ފުޅާވެ، އެކި ބާވަތްތަކުގެ ލިޔުންތައް އާންމުންނަށް ފެންނަން ފެއްޓިއެވެ. 

ދިވެހި އަދަބިއްޔާތަށް އަގުހުރި ޚިދުމަތްތަކެއް ކޮށްދެއްވާފައިވާ ގިނަ އަދަދެއްގެ ލިޔުންތެރިން ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ. އެގޮތުން، ދިވެހި ބަހުގެ އަސާސްތައް ދިރާސާކުރައްވައި، ބަހުގެ ގަވާއިދުތައް އެކުލަވާލެއްވުމުގައި އިސްދައުރެއް އަދާކުރެއްވި ބޮޑުފެންވަޅުގޭ ސީދީ (ސީދީ މޫސާ މަނިކުފާނު) އަކީ ފާހަގަކޮށްލެވޭ ވަރަށް މުހިންމު ބޭފުޅެކެވެ. އެމަނިކުފާނުގެ ލިޔުއްވުންތަކަކީ ދިވެހި ބަހަށް އަސާސް ބިނާކުރުމުގައި ވަރަށް ބޮޑު ހިތްވަރެކެވެ. ދިވެހި ބަހުގެ ގަވާއިދުތައް އެކުލަވާލެއްވުމުގައި އެމަނިކުފާނު ކުރެއްވި މަސައްކަތްޕުޅުތަކަކީ، ދިވެހި ބަހަށް ލިބިފައިވާ އޮނިގަނޑެކެވެ.

މީގެ އިތުރުން ޅެންވެރިކަމާއި ނައްސައްރީ (ނުހުނި) ލިޔުންތެރިކަމުގެ މާހިރެއް ކަމުގައިވާ ހުސައިން ޞަލާޙުއްދީނު (ޞަލާހުއްދީނު) ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ. އެމަނިކުފާނުގެ ފަށުވި ލިޔުއްވުންތަކާއި، ޅެންތަކަކީ ދިވެހި އަދަބިއްޔާތުގެ މުއްސަނދިކަން ދައްކުވައިދޭ ހެކިތަކެކެވެ. އެމަނިކުފާނުގެ "ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ތާރީޚު" އާއި "އިސްލާމީ ތާރީޚު" ފަދަ ލިޔުއްވުންތަކުން ދިވެހި އަދަބިއްޔާތަށް ފޮނިރަހައެއް ގެނެސްދެއްވިއެވެ.

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތާރީޚާއި، ބަހުގެ މުހިންމު ދިރާސާތަކެއް ކުރައްވާފައިވާ އިބްރާހިމް ޝިހާބު އަކީވެސް އަދަބިއްޔާތަށް އަގުހުރި ޚިދުމަތްތަކެއް ކޮށްދެއްވާފައިވާ ބޭފުޅެކެވެ. އެބޭފުޅާގެ ތާރީޚީ ދިރާސާތަކަކީ ދިވެހިންގެ މާޒީ ދިރުވައި، އަޅުގަނޑުމެންގެ ސަގާފަތް ދެނެގަތުމަށް ލިބިފައިވާ މުހިންމު ވަސީލަތެކެވެ. މީގެ އިތުރުން، ފަރެސް މާކޮޅު (މުޙައްމަދު ޖަމާލުއްދީން) އަކީ ދިވެހި ޅެންވެރިކަމަށް ގިނަގުނަ ޚިދުމަތްތަކެއް ކުރައްވާފައިވާ ޅެންވެރިއެކެވެ. އެ ޅެންތަކުން ދިވެހި ބަހުގެ ހުނަރުވެރިކަން ދައްކުވައިދީ، އިޖުތިމާޢީ މައްސަލަތަކާއި، ޤައުމީ ލޯބި ފާޅުކޮށްދެއްވިއެވެ. އަދި އާ ބާވަތުގެ ވާހަކަތަކާއި، ކުރުވާހަކަތަކުން ދިވެހި އަދަބިއްޔާތަށް ފޮނިރަހައެއް ގެނެސްދެއްވި އަބާސް އިބްރާހިމް ފަދަ ލިޔުންތެރިންނަކީވެސް ފާހަގަކޮށްލަންޖެހޭ ބޭފުޅުންނެވެ. އެ ވާހަކަތަކުން ދިވެހި މުޖުތަމަޢުގެ ދިރިއުޅުން ކުލަގަދަކޮށް ދައްކުވައިދީ، ޒުވާނުންނަށް ލިޔުންތެރިކަމުގެ ދޮރުތައް ހުޅުވައިދިނެވެ. 

މި ހުރިހާ ލިޔުންތެރިންނަކީވެސް ދިވެހި ބަހާއި އަދަބިއްޔާތުގެ ދިރުމާއި ކުރިއެރުމަށްޓަކައި އެބޭފުޅުންގެ ދިރިއުޅުން ހުސްކުރައްވާފައިވާ ބޭފުޅުންނެވެ. އެބޭފުޅުންގެ މަސައްކަތްތަކުގެ ސަބަބުން ދިވެހި ބަހަކީ މުއްސަނދި، ދިރުމެއް ހުރި ބަހެއްކަން ވަނީ ސާބިތުވެފައެވެ. ދިވެހި ލިޔުންތެރިންގެ ދުވަހަކީ މިފަދަ ބޭފުޅުންގެ ހަނދާންތައް އާކުރުމާއި، އެބޭފުޅުންގެ މަސައްކަތްތަކަށް ސާބަސްދިނުމުގެ ރަނގަޅު ފުރުސަތެކެވެ. އަދި ކުރިއަށް އޮތް ޖީލުތަކަށް ލިޔުންތެރިކަމުގެ މުހިންމުކަން އަންގައިދީ، ދިވެހި ބަހާއި އަދަބިއްޔާތަށް ޚިދުމަތްކުރުމަށް ހިތްވަރުދޭ ދުވަހެކެވެ. ދިވެހި ބަސް ދިރުވައި އާލާކުރުމަކީ ކޮންމެ ދިވެއްސެއްގެވެސް ޒިންމާއެކެވެ.  އަޅުގަނޑުމެންގެ ބަހަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ވަންތަކަމާއި، ފަޚުރުވެރިކަމުގެ ނިޝާނެކެވެ. ވުމާއެކު، ދިވެހި ބަހުން ލިޔެ، ކިޔައި، އެބަސް ދިރުވައި، އާލާކުރުމަށްޓަކައި އަޅުގަނޑުމެން ކޮންމެ މީހަކުވެސް މަސައްކަތްކުރަންޖެހެއެވެ. އާ ލިޔުންތެރިން އުފެއްދުމާއި، ޒުވާން ޖީލުތަކަށް ލިޔުންތެރިކަމުގެ ހުނަރު ދަސްކޮށްދިނުމަކީ، ދިވެހި އަދަބިއްޔާތުގެ މުސްތަގުބަލު އުޖާލާކޮށްދޭނެ އަސާސެކެވެ.