ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޢީދަކީ އެންމެ އުފާވެރި އަދި ޝައުޤުވެރިކަމާއެކު ފާހަގަކުރާ ދުވަސްތަކުގެ ތެރެއިން ދުވަހެކެވެ. ރަމަޟާން މަހުގެ ރޯދައިގެ އަޅުކަން ފުރިހަމަކޮށް ނިންމުމަށްފަހު އަންނަ ފިޠުރު އީދު އަދި ޙައްޖު މަހުގެ ދިހަވަނަ ދުވަހު އަންނަ އަޟްޙާ އީދަކީ މުސްލިމުން ފާހަގަކުރާ ދެ އީދެވެ.

ދެ އީދަކީ ވެސް ރާއްޖޭގައި ކުލަގަދަކޮށް ފާހަގަކުރާ ދުވަސްތަކެކެވެ. އެއީ ޒަމާނުއްސުރެ ބަދަލުނުވެ އޮތް ސަގާފަތެކެވެ.

އީދު ދުވަސް އައުމުގެ ކުރިން ދިވެހިން ވަރަށް ގިނަ ތައްޔާރީތަކެއް ވެއެވެ. އެކަަންކަމުގެ ތެރޭގައި ގޭގޭގައި ކުލަ ލުމާއި، ގޭތެރެ ސާފުކުރުމާއި، އީދު ކޭކު އަދި އެހެނިހެން ކާބޯތަކެތި ތައްޔާރުކުރުމާއި، އީދު ހެދުން ގަތުމާއި، ކުޑަކުދިންނަށް އީދު ފައިސާ ދިނުމަށް ތައްޔާރުވުން ހިމެނެއެވެ. މިހާރު އީދަށް ރަށްތައް ދިއްލުމަކީ ވެސް އޮންނަ ކަމެކެވެ. މިކަމުން ކުދި ބޮޑު އެންމެންގެ ހިތްތަކަށް އުފާވެރިކަން ގެނެސްދެއެވެ.

އީދު ދުވަހުގެ ހެނދުނު ފެށިގެންދަނީ އީދު ނަމާދާ އެކުގައެވެ. މިއީ ވަރަށް ޚާއްޞަ ވަގުތެކެވެ. އަންހެނުންނާއި ފިރިހެނުން އެންމެ ރީތި ހެދުން ލައިގެން މިސްކިތަށް ނުވަތަ މިހާރުނަމަ އީދު ނަމާދުކުރާ މައިދާނަށް ދެއެވެ. އީދު ނަމާދަށްފަހު އެކަކު އަނެކަކަށް ހެޔޮއެދުންތައް ފޯރުކޮށްދެއެވެ.  އީދު ނަމާދަށް ފަހު އެކަކު އަނެއްކަކު ސަލާމްކޮށް އީދު ސައި އެކުގައި ބޮއެ އުޅެއެވެ. ރާއްޖޭގެ އުތުރުގައި އީދު ދުވަހު އީދު ނަމާދަށްފަހު އީދު ޖާފަތުން ސައި ބޮއެ ހެދުމަކީ އިހު ޒަމާނުއްސުރެ ކުރަމުން އަންނަ ކަމެކެވެ. ޖާފަތުގައި ތަފާތު ބާވަތްތަކުގެ ކާބޯތަކެތި ހުރެއެވެ. ގިނަވާނީ ދިވެހިވަންތަ ކާބޯތަކެއްޗެވެ. އެގޮތުން ކޭކާއި، ބޯކިބާ އަދި ބޮނޑި ފަދަ ތަކެއްޗަކީ ފާހަގަކޮށްލެވޭ ބައެއް އެއްޗެއްސެވެ.

އީދު ދުވަހަކީ ޢާއިލާއާއެކު ވަގުތު ހޭދަކުރުމަށް އެންމެ އެކަށީގެންވާ ދުވަހެވެ. ގިނަ ޢާއިލާތަކުން އެއްވެ، ޚާއްޞަ ކެއުންތައް ކައި، އުފާވެރި ވަގުތުތައް ހޭދަކުރެއެވެ. ކުޑަކުދިންނަށް އީދު ފައިސާ ދިނުމަކީވެސް ރާއްޖޭގެ ބައެއް ހިސާބުތަކުގައި އަދިވެސް ކުރަމުން އަންނަ ކަމެކެވެ.

އީދު ހަދިޔާ ބަދަލު ކުރުމަށް އެންމެ މަޝްހޫރީ ރާއްޖޭގެ ދެކުނުން ހައްދުންމަތީ ފޮނަދޫއެވެ. ފޮނަދޫގައި ކުދި ބޮޑު އެންމެން ވެސް އީދު ހަދިޔާ ދީ ގުޅުން ބަދަހިކޮށް އުޅެއެވެ.

އީދު ދުވަސްވަރު ރަށްރަށުގައި އެކި ބާވަތުގެ ކުޅިވަރު މުބާރާތްތައް ބާއްވާ އުޅެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެންމެ ބޮޑަށް ކުޅެ އުޅެނީ ސަގާފީ ކުޅިވަރެވެ. އެގޮތުން ދަނޑި ޖެހުމާއި ފަރިހި ކިޔުމާއި، މާލި ޕެރޭޑް ބޭއްވުމާއި އެހެނިހެން ބައިވަރު ސަގާފީ ކުޅިވަރު ކުޅެއުޅެއެވެ. ބަދަލު ނުވެ އޮތް ދެން އޮތް ކަމަކީ އީދު ކުލަޖެހުމުގެ ސަގާފަތެވެ. ކުދި ބޮޑު އެންމެން ކޮށް އުޅޭ މި ކަމުގައި އެކަކު އަނެއްކަކު ގަޔަށް ކުލަޔާއި ފެންޖަހައެވެ. މިއީ ރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ހިސާބެއްގައި ވެސް ފޯރިގަދަކަމާއެކު ކޮށް އުޅޭކަމެކެވެ.

އީދު ދުވަސްވަރު ރޭގަނޑު ބޮޑެތި މުނިފޫހިފިލުވުމުގެ ހަރަކާތްތައް ބާއްވައެވެ. މިގޮތުން މިއުޒިކް ޝޯތަކާއި، ޑްރާމާތަކާއި، ބޮޑެތި ޝޯތަކެވެ. މިފަދަ ހަރަކާތްތަކުގައި ރަށްރަށުގެ ގިނަ ރައްޔިތުން ބައިވެރިވެއެވެ. 

އީދު ފާހަގަކުރުމުގެ ސަބަބުން އިޖްތިމާޢީ ގުޅުންތައް ބަދަހިވެ، އެކަކު އަނެކަކަށް އޯގާތެރިވެ، އެހީތެރިވުމުގެ ރޫޙު އާލާވެއެވެ. މިއީ ދިވެހި މުޖުތަމަޢުގެ އެއްބައިވަންތަކަން އިތުރުވެ، ޘަޤާފީ ގޮތުން މުހިންމު ދައުރެއް އަދާކުރާ ކަމެކެވެ.

ދިވެހިރާއްޖޭގައި އީދު ފާހަގަކުރުމަކީ ހަމައެކަނި ދީނީ އަޅުކަމެއްގެ ގޮތުގައި ނޫން، އިޖްތިމާޢީ އަދި ސަގާފީ ގޮތުން ވެސް ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން ދިވެހިންގެ މެދުގައި އޮންނަ އެއްބައިވަންތަކަމާއި އެކުވެރިކަން އިތުރުވެ، އުފާވެރި މާހައުލެއް ޤާއިމުވެގެންދެއެވެ.